سوگیری معاملاتی خود اسنادی:

این سوگیری زمانی که افراد در مقابل شکست ها و موفقیت ها از خود نشان میدهند ، در این سوگیری افراد شکست های خود را به عوامل بیرونی و محیطی و موفقیت ها و برد های خود را به عواملی درونی مانند هوش و پشتکار خود ربط میدهند .

این سوگیری موجب دو برخورد میشود : زمانی که افراد موفقیت های خود را غیر منطقی تحسین میکنند و دچار سوگیری خود ارتقائی میگردند و زمانی که این عمل به دنبال انکار غیر منطقی در اثر عدم پذیرش مسئولیت های ناشی از پیامد شکست صورت میگیرد که به آن سوگیری خود پشتیبانی گویند .این نگرش موجب میگردد تا افراد توانایی درک اشتباهات خود را نداشته باشند و در صورت موفقیت با اعتماد به نفسی کاذب ادامه می دهند  .

در این صورت زمانی که نگاهی عمیق تر به بازار می اندازیم معاملات افراد را تحت تاثیر این سوگیری می یابیم افراد با اعتماد به نفسی کاذب به خرید سهمی دست میزنند و در زمان افت آن سهم دست به عمل فروش نمیزنند و زیان حاصله را دستاورد شانس بد خود میپندارد و ناآگانه با افزایش  ریسک مالی خود به معاملات پر حجم پرخطر می پردازند . سرمایه گذاران مبتدی بر طبق تحقیقات دائما به کسب بازده بیشتر نسبت به متوسط بازار اعتقاد بیشتری دارند  و ریسک های آن را کمتر درنظر میگیرند .

 چند درصد از معاملات شما تاکنون تحت تاثیر این سوگیری قرار داشته است ؟

نکته : فرضیه ی مطرح شده در این خصوص :

پس  از یک دوره ی رونق عمومی که در آن حجم معاملات بیش از حد انتظار است نشان از اعتماد مفرط سهامداران به تصمیم گیری میدهد.

 در  طول دوره های که اعتماد بسیار موجب افزایش حجم معاملات میگردد سودی کمتر از حد انتظار به دست می آید.

بیشترین معاملات به افراد جوانی تعلق دارد که بیشترین اعتماد را از خود نشان میدهند.

اکنون اگرنگاهی به وضعیت شاخص کل بیندازیم با توجه به آنکه  این نماگر از بهمن تا اردیبهشت ماه با رشد بیش از 65 درصدی دنبال شد و پس از آن تا مرداد ماه با اصلاح 23 درصدی همراه گشت ، ازابتدای شهریور ماه نیز تا کنون  با رشد 8 درصدی دنبال شده است . هم چنین زمانی که به وضعیت شاخص کل نگاهی می اندازیم نظرات خیلی از سرمایه گذاران یادآور خاطرات سال 97 تا 99  و سود های حاصل از آن زمان را سر میدهد و دلیلی که خیلی از سهامداران را در این مدت متضرر ساخته است و نام سوگیری معاملاتی خود اسنادی را سر میدهد در زمان رشد بازار به طبع کلیت بازار رشد میکند پس نمی توان تنها به خود و تحلیل خود متکی شد در زمان افت بازار است که ورق برمیگردد و این سوگیری خود را نشان میدهد .  

شاید بتوانیم در این حین نگاهی به شاخص ترس و طمع بورس تهران بیندازیم :

از آن جایی که در پشت هر اعتماد به نفس کاذبی ریشه ی ترس نهفته است شاید شاخص ترس و طمع در این میان خیلی هم بی ربط نباشد .

در این روش دو اندیکاتور معرفی شده است که به بررسی هر دو خواهیم پرداخت :

شاخص ترس و طمع آمریکا عملکرد ۵۰۰ شرکت بزرگ سهامی حاضر در بورس را ارزیابی می‌کند اما از آنجایی که شاخص ترس و طمع بورس تهران به‌صورت رسمی محاسبه و معرفی نگشته است می توانیم از اندیکاتور جایگزینی دیگر استفاده نماییم.

Historical Volatility

با بررسی تحرکات این اندیکاتور درمی یابیم که در نواحی زیر 20 که با مستطیل صورتی رنگ نشان داده شده است شاخص ترس و طمع در محدوده ی پایینی با ریسک کم واقع شده است  که در تاریخ 31 /5 در پایین تر سطح خود قرار داشته و بازار پس از آن روند صعودی به خود گرفته است.

حال اگر به اندیکاتوری دیگر بپردازیم این طور می توان گفت :

اندیکاتور RSI:

این اندیکاتور که یک اندیکاتوری بازگشتی است برای تأیید و تعیین نقاط قیمتی و سطوح بازگشتی بازار به‌کاربرده می‌شود و به دلیل آنکه در دو سطح ۰ تا ۱۰۰ در حال نوسان است. نشان‌دهنده‌ی قدرت بازار و قدرت خریداران و فروشندگان نسبت به هم است و شاخص قدرت نسبی نامیده میشود .

حال اگر به بررسی این اندیکاتور بپردازیم که با مستطیل لیمویی رنگ نشان داده شده است نواحی اشباع خرید از تاریخ 24 /12 مشهود بوده است با توجه به این اشباع خرید بازار هم چنان با رشد همراه گشت و در تاریخ 2/16 که به بیشترین سطح خود رسیده بود بازار را با ریسک به سزایی همراه ساخت و در نهایت اصلاح آغاز گردید .

در این صورت می توان گفت:

در زمانی که شاخص ترس و طمع زیاد شود طمع نیز در بازار افزایش و از سمتی دیگر ترس از ریزش نیز در بازار زیاد میشود و در نتیجه ریسک افزایش می یابد در سوگیری خود اسنادی گفتیم که در زمانی که حجم معاملات بیش از حد انتظار است نشان از اعتماد مفرط سهامداران به تصمیم گیری دارد پس در زمانی که شاخص ترس و طمع در سطح بالایی قرار دارد و حجم معاملات بالا است با تصمیم گیری سهامداران روبرو هستیم ، شاخص ترس و طمع ، 

در زمانی که در بیشترین ترس قرار دارد بین 0 تا 20 قرار میگیردو مستعد رشد است ، ترس شدیددر بازار نشان از یک فرصت خرید و حرص زیاد نشان از یک اصلاح قیمتی را میدهد  .در سمتی دیگر در اندیکاتور RSI نیز در محدوده ی مشخص شده ی ناحیه ی اشباع خرید و بیشترین طمع و در زمانی که سهامداران با بیشترین اعتماد به نفس نسبت به رشد بیشتر بازار  همراه هستند  در بازار موجبات اصلاح به وجود می آید . در این شزایط شاید بهترین راه کار غره نشدن بر دانش های خود و بررسی اطلاعات تکمیلی بازار است تا با شناخت عوامل موثر بر بازار از مسیر آن پیشی نگیریم نه دخیل آن گردیم  و با آگاهی از سوگیری های معاملاتی مان تعادل را در خود و در بازار بیابیم . 

شاید نپذیرفتن اشتباهات در هیچ جایی مانند بازار سرمایه بهای سنگینی را به دنبال خود نکشاند . هرجایی که از زیر باز مسئولیت های خود فرار کردید و توانستید ، باید بدانید که این جا راه فراری نخواهید داشت . شما و بازار با یکدیگر تنها هستید هر عملی تاثیر مستقیم بر روی معاملاتتان بر جای خواهد گذاشت پس در این بازار با فراغی بال و به دور از هر خطایی یا نه ، با آکاهی از هر خطایی مسئولیت پذیر باشید . 

در بازار پذیرفتن اشتباهات و آگاهی به آن ها تنها راه تبدیل شدن به یک سرمایه گذار واقعی و کسب سود مستمر می باشد .

پی نوشت : 

   کارشناس بازار سرمایه: مرسده گونه