عرضه اولیه سهام (Initial Public Offering):

عرضه اولیه که ترجمه عبارت   Initial Public Offering (IPO) است به اولین روز عرضه سهام یک شرکت در بازار بورس اشاره می‌کند که در آن، درصد مشخصی از کل سهام شرکت برای نخستین بار در بازار بورس عرضه می‌شود.

در واقع شرکتی­­ که تاکنون در بازار سرمایه نبوده، برای ورود به بورس باید قسمتی از سهام شرکت خود را که معمولا 10% از سهام شرکت است در بورس عرضه کند که در اصطلاح به آن عرضه اولیه می­گویند.

شرکتی که قصد دارد سهام خود را در بورس به فروش برساند ابتدا باید صورت­های مالی خود را به سازمان بورس ارائه دهد و آن شرکت باید در چند سال مالی سود ساز باشد تا مجوز ورود به بورس را دریافت کند.

اگر شرکت شرایط و صورت‌های مالی مناسبی داشته باشد در صف انتظار قرار می­گیرد و پس از رسیدن موعد عرضه اولیه، شرکت در بورس عرضه خواهد شد.

عرضه اولیه به معنی آغاز فعالیت‌های یک شرکت نمی‌باشد.بلکه این شرکت‌ها برای افزایش رشد و یا تامین طرح های توسعه خود اقدام به فروش بخشی از سهام شرکت می‌نمایند و از این طریق شرکت به سهامی عام تبدیل می‌شود.

نکته دیگر این است که شرکت‌ها ممکن است در بازار بورس و یا فرابورس عرضه می‌شوند به گونه‌ای که هرچه شرکت از استانداردهای بالاتری برخوردار باشد احتمال عرضه شدن آن در بازار بورس بیشترخواهد بود.

این استاندارد‌ها به شرح زیر هستند:

• وضعیت شفافیت فعالیت‌هایشان
• میزان سوددهی
• سابقه فعالیت
• کیفیت صورت‌های مالی و غیره

مزایای عرضه اولیه شدن برای شرکت‌ها

شرکت‌ها به علل مختلف تمایل به ورود به بازار بورس دارند که مهم ترین آنها به شرح زیر است:

• سهولت تأمین مالی از طریق بورس
• افزایش نقدشوندگی سهام و کاهش هزینه سرمایه
• افزایش قدرت چانه زنی شرکت‌ها
• افزایش اعتبار داخلی و بین‌المللی
• ارتقاء سیستم‌های اطلاعات حسابداری و کنترل‌های داخلی شرکت
• بهبود ساختار مالی و اقتصادی شرکت در نتیجه رعایت الزامات پذیرش اوراق بهادار

جذابیت‌ عرضه اولیه برای سهامداران

از آنجا که سهام شرکت‌ها معمولاً با قیمتی کمتر از ارزش ذاتی شان عرضه می‌شوند مورد استقبال خریداران قرار می‌گیرند. این نکته به ویژه در زمانی که بازار پر تقاضا باشد و نقدینگی بالایی در آن جریان داشته باشد، باعث می‌شود توجه سهامداران خرد به عرضه اولیه بیشتر شود. لذا از آنجا که معمولاً این عرضه‌ها پرسود بوده اند به عنوان فرصت‌های جذابی در نظر گرفته می‌شوند.

از طرفی دیگر تغییر روش تخصیص عرضه اولیه به ثبت دفتری یا همان (book building) علت دیگر استقبال به آنها بوده است. در روش قبلی موسوم به قیمت ثابت، و ساعت مشخص برای عرضه اولیه وجود داشت و تخصیص براساس اولویت زمانی سفارشات انجام می‌شد یعنی هرکس زودتر به ثبت سفارش اقدام می‌کرد ابتدا به او می‌رسید و همین امر موجب می‌شد تا بسیاری نتوانند عرضه اولیه دریافت نمایند.

 در روش جدید هر شخص در یک بازه زمانی سفارش خود را ثبت می‌نماید و سپس سهام قابل عرضه بین همه شرکت کنندگان تقسیم می‌شود. در این روش گرچه میزان کمتری به هر کد اختصاص می‌یابد اما همه امکان بهره‌مندی از عرضه اولیه را پیدا می‌کنند و این یکی دیگر از دلایل جذابیت عرضه اولیه‌هاست.

عرضه اولیه به روش بوک بیلدینگ (ثبت سفارش) BOOK BUILDING

در این روش نیازی نیست همه راس یک ساعت سفارش را وارد سیستم کنند، بلکه می‌توانید در آرامش قیمت مورد نظر خود را وارد سیستم کنید. در این روش لازم است شماره قیمت سهام را ارزش‌گذاری کنید تا بتوانید در بازه‌ی مشخص شده قیمت مورد نظر خود را وارد سیستم کنید.

در این روش اصولا یک کف قیمتی در نظر گرفته می‌شود و یک سقف قیمتی که معمولا ۵ الی ۲۰ درصد بالاتر از کف قیمتی کارشناسی شده خواهد بود. 

چرا قیمت سهام شرکت‌ها بعد از عرضه اولیه رشد می‌کند؟
 

یکی از دلایل رشد قیمت سهم بعد از اولین عرضه، وجود دو محدودیت است؛ محدودیت در تعداد سهام قابل خریداری و محدودیت در تعداد سهام عرضه شده. در چنین شرایطی سهام شرکت کمی ارزان‌تر از ارزش ذاتی خواهد بود که توسط تحلیل‌گران برآورد شده و در نتیجه برای سرمایه گذاران جذابیت بیشتری دارد. این کار باعث افزایش تقاضا برای آن سهم می‌شود.
این جذابیت قیمت، باعث می‌شود تا قیمت سهام شرکت‌ها بعد از عرضه اولیه رشد کند. بعد از مدتی با افزایش قیمت سهم و عرضه سهامداران عمده و سرمایه گذارانی که در ابتدا سهم را خریداری کرده‌اند کم‌کم تقاضا برای سهم کاهش پیدا می‌کند. در این شرایط گفته می‌شود که سهم، متعادل شده است. در نهایت نیز سرمایه گذاران با سهم مذکور مثل سایر سهم‌های بازار برخورد می‌کنند. از این به بعد رشد و افت قیمت سهم به عملکرد آن شرکت بستگی پیدا می‌کند. حتی اگر آن سهم به شکل هیجانی رشد کرده باشد، باز هم این احتمال وجود دارد که افت زیادی را تجربه کند.

نکات مهم و قابل توجه در خرید عرضه اولیه:

• آگهی رسمی عرضه اولیه سهام در بازار بورس ایران در سامانه کدال به نشانی codal.ir درج می شود.
• خرید عرضه نخستین سهام در بازار بورس، توسط کارگزاری ها صورت میگیرد.
• سهمیه اختصاصی به هر کد حقیقی یا حقوقی برای عرضه اولیه سهام را بازار بورس تعیین میکند.
• خرید عرضه نخستین سهام هم برای کد های حقیقی و هم کد های حقوقی انجام می شود.
• هر عرضه اولیه، دارای نماد است. مثلا عرضه اولیه پتروشیمی پارس با نماد پارس انجام شد.
• هر کد حقیقی و هر کد حقوقی در عرضه اولیه سهام، دارای سهمیه است.
• بررسی ارزندگی عرضه اولیه توسط صندوق های سرمایه گذاری و مشاوران بورس انجام می شود.
• علت صف شدن مجدد عرضه نخستین پس از ورود به بازار، اشتیاق بازار به خرید این سهم جدید است.
• سهام عرضه اولیه ها پس از مدتی متعادل شده و این روند ظرف یک هفته انجام می شود.
• پس از خرید عرضه ابتدایی سهام، نماد سهم و همچنین تعداد سهم خریداری شده در پرتفو شما ثبت میشود.
• عرضه ابتدایی سهام بر اساس آگهی ثبت شده در روزنامه رسمی انجام می شود.
• برای خرید عرضه نخستین سهام، می بایست مبلغ خرید سهام مربوطه را به حساب کارگزاری واریز کنید.
• برای بررسی ارزندگی سهام عرضه اولیه در بازار بورس، می بایست تحلیل فاندمنتال را یاد بگیرید.
• برای ثبت سفارش عرضه ابتدایی سهام، باید دسترسی معاملات آنلاین داشته باشید که رایگان اعطا می شود.

برای مطالعه مطالب بیشتر در حوزه بازار سرمایه به بخش مقالات پاداش مراجعه نمایید.